Reviews and Comments

Mi aĉetis ĉi tiun libron en la franca kongreso. Ĝi estas belaspekta eldono kun bela kovrilo. Bedaŭrinde mi maltrafis la eblon subskribigi ĝin kun la tradukintoj. Mi ne aŭdacas doni takson per steloj al ĝi ĉar honeste mi ne konis la originalan antaŭ ol vidi ke aperis traduko kaj mi nur skize konas la rakonton de Makbeto. Tial mia recenzo ne valoras multe kaj mi lasos al pli kulturita homo fari veran recenzon.

La rakonto estas vere absurdaĵo. Mi dirus ke ĝi estas influita de Monty Python and the Holy Grail se ĝi ne estus verkita preskaŭ 80 jarojn antaŭ tio. La humoro plejparte verŝajne estas ke oni multe mokas Paĉjon Ubu pro liaj stulteco kaj manĝobsedo. Mi bone ridis kvankam mi verŝajne ne komprenis ĉion. Se ankaŭ estas sociaj komentoj mi verŝajne komprenis nek ilin.

La traduko ŝajnas tre bona. Devas esti tre malfacile traduki ĉi tiun verkon ĉar ĝi uzas multe da inventitaj vortoj kaj stranga gramatiko. La tradukintoj provis konservi tiun strangecon en la traduko. Mi aprezis ke oni klarigis tion en la antaŭparolo por ke oni komprenu ke ne temas pri simplaj tajperaroj. Mi pensas ke por esperanta traduko indus havi eĉ plian klarigon, ekzemple glosaron aŭ piednotojn por la novaj vortoj, ĉar kiam oni legas en sia denaska lingvo oni povas senti ke vorto estas strangaĵo, sed en alia lingvo tio estas malpli facila kaj oni ne certas ĉu la vorto estas inventaĵo aŭ normala vorto kiun oni simple ne konas. Mi ne rimarkis erarojn krom ke oni foje uzas la nunan tempon post se kiam eble estus pli ĝuste uzi la estontan tempon. La tradukintoj elektis uzi ciumadon por la paroloj de la gepatroj Ubu kaj la antaŭparolo klarigas ilian elekton. Mi tamen trovis ke tio iom stumbligas la legadon, ĉar ci en esperanto estas tiel malofta ke ĝi sonas tute nenatura kaj ĝi ne havas la saman efikon kiel toi en la franca.

Mi tre ŝatus vidi eventualan spektaklon de la verko en estonta franca kongreso. Nur legi ne estas tiel interese kiel vidi ĝin sur scenejo. Mi esperas ke tio iam okazos.

Mi legis ĉi tion ĉar ĝi restas sur la bretaro ĉe ni ekde longa tempo ĉar la instruisto de mia kunulo donacis ĝin al ŝi dum ŝia lernado. Aliokaze mi verŝajne ne aparte volus legi ĝin. Mi jam legis alian libron de la ĉu-serio do mi jam sciis kion atendi. La rakonto sufiĉe bone kaptis mian atenton kaj mi ĝuis la legadon. Mi tamen donas al ĝi nur 3 stelojn, unue ĉar mi ne aparte ŝatas la krimromanan ĝenron kaj due ĉar mi pensas ke la libro ne tre bone travivis la maljuniĝon de la 80aj jaroj ĝis la nuna epoko. Verŝajne la ĉu-serio estas tre grava por esperantujo ĉar laŭ mia kompreno la libroj aperis dum epoko kiam mankis nova originala literaturo kaj ili estas senpompaj verkaĵoj ĉefe por la plezuro kaj distriĝo de esperantistoj, kaj ne nur por pruvi ke esperantujo havas altnivelan literaturon al eksteruloj. Mi tamen pensas ke nuntempe estas spaco por moderna alternativo al la ĉu-serio. Ŝajnas al mi ke la esperanta literaturo jam tro plenas je krimromanoj kaj aliaj ĝenroj estus tre bonvenaj. De moderna vidpunkto ĝenis min dum la legado ke la inaj roloj estas unudimensiaj kaj la rakontado suferas pri “vira rigardo” (male gaze). La ĉefa amrilato de la rakonto estis tute ne konvinka al mi, kaj la viro enamiĝis kun la virino tute pro ŝia aspekto je la unua rigardo. Lia amo al ŝi estis tre kliŝa kaj obseda vivŝanĝo por li. Nur poste la rakontisto rapide kaj skize indikis ke ili ankaŭ havas komunajn ŝatokupojn por iel provi igi la rilaton pli konvinka. Mi ankaŭ trovis malkomforta la priskribo de la sola nigra rolulo en la rakonto. Ial la rakontisto trovis ke nepre necesas precizigi lian nigrecon je ĉiu mencio de li, per frazoj kiel “la nigra muzikisto pensis…” ktp.

La universo de la Ĉu-serio preskaŭ donas al mi la impreson legi porinfanan libron. La familio de la detektivo estas tiel perfekta, simpla kaj bonkonduta ke ĝi estas preskaŭ kiel roluloj de Postman Pat aŭ simila.

Pri la lingvaĵo mi ne aŭdacus kritiki Claude Piron kiu estis tre konata spertulo pri esperanto. Mi tamen spegulas la kritikon fare de Sten Johansson pri la “sanktavala dialekto” de Esperanto en la libro. Kiel ŝajne multaj esperantistaj verkistoj, Claude Piron ne povis rezisti profiti de la verkado por proponi siajn proprajn reformojn al la lingvo, ĉi-foje sub preteksto ke ĝi estas dialekto de la fikcia lando de Sanktavalo kie ĉiu parolas esperanton. Tamen liaj ŝanĝproponoj por la lingvo estas tiel malradikalaj ke apenaŭ indas mencii ilin, sed male Piron multe tro ofte mencias ilin ĝis nivelo ke tio distras de la legado. Ĉi tiu eldono ankaŭ havas plurajn tajperarojn, ekzemple foje aperas la franca «le» anstataŭ «la» kaj unu alineo estis erare ripetita duan fojon.

Resume mi pensas ke la romano estas bona legaĵo, aparte se oni serĉas ion malpezan por ekzerci sin pri esperanto, sed mi esperas ke nuntempe estas pli modernaj libroj kiuj estus pli rekomendindaj.

La priskribo de la libro diras ke ĝi tutsimple celas plezurigi nin, kaj pri tio ĝi bone sukcesas. La rakontoj estas tre diversaj. Kelkaj estas simple longa ŝerco kaj la rakonto estas nur por prepari por la fraplinio. Aliaj estas tre pensigaj. Estas multaj komentoj pri la nuna socio kaj klimatŝanĝo, ĝenerale pesismismaj. Ankaŭ estas pluraj rakontoj pri timoj pri artefarita intelekto. Senteblas ke la aŭtoro estas komputilisto ĉar ŝi ŝajne bone konas la temon kaj la nuntempajn manierojn fari AI-ojn. Tio estas bonvena ŝanĝo post tradiciaj sciencfikciaĵoj kun ĉiopovaj robotoj kaj vere senlima intelekto. Ĉiuj rakontoj bone kaptis mian atenton kaj estas bone verkitaj.

Mi rimarkis ke kelkaj estas inspiritaj de aliaj sciencfikcaĵoj, ĉu intence mi ne scias. Ekzemple estas unu rakonto kiu iom similas al la romano Never Let Me Go de Kazuo Ishiguro. Alia pensigis min pri la filmo Predestination.

La mikronovelojn mi ne tre ŝatis, sed eble tio estas ĉar mi ne kutimas al tiu formato.

Do, mi rekomendas la libron, kaj aparte rekomendas ĝin al progesintoj kiuj volas legi por pliboniĝi. La rakontoj estas mallongaj kaj sendependaj kaj tial oni ne bezonas tro longe koncentriĝi por bone kompreni.

Mi legis la senpagan PDF-an version de ĉi tiu libro ĉar la aŭtoro rekte sendis ĝin al mi kaj iomete insistis. Ĝi estas mallonga kaj honeste mi legis ĝin rapide kaj ne tute atente.

La libro estas en du partoj. La unua parto estas respondoj al la kutimaj kritikoj de Bitmono kaj la dua parto estas rekta citado de konversacio inter la aŭtoro kaj anonimulo ĉe socia reto kiu kontraŭas uzon de Bitmono. Fakte la anonimulo plejparte parolas pri la samaj kutimaj kritikoj de la unua parto, do la argumentoj iom ripetiĝas. Mi trovas ke la formato jam estas tre negativa kaj preskaŭ agresa, kio ne ŝajnas al mi tre bona maniero konvinki iun pri io ajn. Oni havas la impreson esti en trinkejo kaj iu nekonatulo aperas sen invito por disputi kun vi pri sia preferata temo. Mi pensas ke estus pli konvinke havi iun pozitivan mesaĝon pri kiel Bitmono povus konkrete esti bona por mia vivo aŭ por la homaro ĝenerale, anstataŭ nur defenda debato.

La alia pli unika flanko de ĉi tiu libro estas la komparo inter la esperanta movado kaj la movado por Bitmono. La diskuto ĉefe temas pri kiel oni povas uzi la ekzemplon de esperanto por kompreni kiel antaŭenigi Bitmonon. La komparo estas interesa sed la libro ne tre detaligas la ideon, eble ĉar fine la paraleloj inter la du movadoj havas limon, ĉar la celoj fine estas tute malsamaj.

La libro povus profiti de provlegado aŭ helpo de sperta esperantisto por korekti la lingvajn erarojn. Kompreneble ne multe gravas se estas kelkaj eraroj se almenaŭ la mesaĝo ankoraŭ estas komprenebla. Tamen mi foje renkontis frazojn pri kiuj mi devis vere cerbumi por kompreni la signifon, ekzemple “estas novaĵraportoj la tutan tempon pri bitcoin akiranta hakita”. Nur post kiam mi enmense tradukis la vortojn al la angla mi povis kompreni tion.

Mi aĉetis ĉi tiun libron ĉar mi serĉis ion por legi ĉe Originala Literaturo Esperanta kaj mi trovis recenzon pri ĝi. La recenzinto kritikis la libron pro troa politika korekteco kaj ial tio scivoligis min. Honeste leginte ĝin mi ne vere vidas la politikan korektecon, sed eble mi venas de alia politika starpunkto ol li.

La libro estas fikcia romano, sed ĝi ne vere sekvas la tradiciajn manierojn de rakontado por interesigi la leganton. Anstataŭe la intrigo estas nur tre simpla kadro por povi prezenti la ideojn kaj kredojn de la aŭtoro. La intrigo iras pli-malpli rekte de A ĝis B kaj la roluloj preskaŭ neniam renkontas obstaklojn aŭ surprizojn por fari la rakonton interesa. Fakte, granda parto de la libro simple estas detala priskribo de serio de prelegoj faritaj de Sava, la ĉefrolulo de la titolo, do oni kelkfoje havas la impreson ke oni legas manlibron.

Estas klare ke la aŭtoro ne tre spertis pri literatura verkado, ĉar estas kelkaj stumblaĵoj dum la legado, ekzemple ke la rakontisto konfuze saltas inter la is-tempo kaj la as-tempo ene de rakonto pri unu okazaĵo. Kiam estas dialogoj estas tre diversaj manieroj skribi ilin, kaj tre ofte la konversacio estas rekte citita ene de la alineo, sed sen citiloj, kaj sekve tio fariĝas nur priskribo de tio kio estis dirita, do kelkfoje estis malfacile malplekti tion kio estas dirata de tio kio estas parto de la rakontado.

Resume la rakonto temas pri Sava kiu estas ia profeto kun kelkaj supernaturaj povoj. Ŝi naskiĝis sur la tero por savi la homaron. Ŝi fondas movadon de «verd-verdaj paculoj» kies ĉefaj politikoj estas esperantismo, vegetarismo, universala baza enspezo kaj sistemo de nedeviga monkontribuo al mondskala bonfara organizo. Miksita en tio estas esoteraj kredoj pri renaskiĝo kaj astrologio kiuj supozeble estas la kredoj de la aŭtoro mem. En la rakonto Sava substrekas ke kredoj je tiuj esoteraj partoj ne nepras por partopreni la movadon kaj ĉiuj religiaj kredoj estas bonvenaj. Mi supozas ke tiu politiko kongruas kun la starpunkto de multaj esperantistoj kaj tial la argumentoj proponitaj en la libro verŝajne estas jam tre konataj. La sekva parto por vere savi la mondon estus povi konvinki pli da homoj konsenti pri tio, sed bedaŭrinde tie la libro ne havas helpan konsilon, kaj efektive Sava simple uzas sian magian povon por konvinki homojn.

Tamen unu politiko kiu eble estas pli tikla estas la prelego pri abortigo. Sava (kaj do la aŭtoro) ne rekte kontraŭas abortigon, sed miksis ĝin kun siaj kredoj pri renaskiĝo kaj diras ke tio estas mortigo de «homa vivo», kiun li/ŝi distingas de mortigo de «homo». Ne estas tute klare al mi kion ŝi/li celis per tiu diferencigo.

La libro ŝajnas kiel ia propra fantazio de la aŭtoro. Ekzemple ke oni povus okazigi simplan prelegon pri esperanto aŭ vegetarismo, kaj ke venus miloj da spektantoj inkluzive de ĵurnalistoj kaj politikistoj. En la priskriboj de la prelegoj la ĉeestantaro estas reprezentita kvazaŭ unu samopinia homamaso kaj Sava ĉiam facile konvinkas ilin per argumentado kaj ili dankas ŝin pro ŝia klereco. Do vera fantazio! Je unu momento la fantazio iĝas seksa fantazio de la aŭtoro kiu estas iom malkomforte legebla. Estas unu rolulo en la rakonto kiu tre klare reprezentas la aŭtoron mem, sed per alia nomo Gardo. Kiam Sava ekhavas 18-monatojn – ŝi grandiĝas dekduoble pli rapide ol normala homo, do je tiu momento ŝi havas la korpon de 18-jaraĝulo – ŝi subite decidas ke ŝi volas unuafoje seksumi, kaj kvazaŭ tute hazarde ŝi elektas la 80-jaraĝan Gardon por tiu unua sperto. Sekvas iom detala priskribo de tiu fantazio de la aŭtoro.

Se la libro do celas esti gvidlibro por savi la mondon, mi trovas ke mankas diskuto pri aliaj gravaj problemoj kiel rasismo kaj aliaj diskriminacioj. La aŭtoro menciis ke estas tre grave por li ke la profeto Sava estu miksrasa virino. Sed poste li preskaŭ neniam parolas pri tio krom por priskribi ŝian ĉokolad-koloran haŭton kaj la formon de ŝiaj okuloj. Tio povus esti konvena kialo por paroli pri rasismo, sed bedaŭrinde tio tute mankas.

La libro komenciĝas per 11-paĝa priskribo de la esperanta gramatiko uzota en la libro. Plejparte tio estas longa pledo por atismo en kiu la aŭtoro preskaŭ mokas la supozatan itisman leganton. Alia parto estas priskribo de la unukategoria sistemo de nomoj de landoj kiu ŝajnas propra inventaĵo de la aŭtoro. Mi trovis tiujn gramatikaĵojn ne tro ŝokaj kaj ili ne malhelpis la legadon. Tamen unu afero ne menciita en tiu priskribo kiu ja iom agacis min estas ke la aŭtoro ŝajne traktas ĉiun homan vorton vira, kaj sisteme aldonas -in kiam temas pri inoj. Ekzemple en la frazo «por tiaj Rondanoj mi bezonas 6 samideaninojn kaj 6 samideanojn» la aŭtoro klare uzas la vorton samideano en nur vira senco. Sekve la aŭtoro uzas la prefikson ge- por neŭtraligi vorton, eĉ singulare. Tio rezultigas surprizajn vortojn kiel gegrupogvidanto.

La libro vere bezonus plian provlegadon ĉar ĝi estas plena je tajperaroj. La aŭtoro mem rakontas en ŝajnintervjuo je la komenco de la libro ke li multe penis pri la «komputarado» kaj tio videblas en la teksto. Ekzemple la provo tranĉi vortojn per streko kiam la linio estas tro longa por enhavi la tutan vorton ofte iel misfunkciis kaj la tranĉita vorto aperas kompleta kun la streko en la sekva linio. La paĝo 140 estas tute sama kopio de la paĝo 139, do ĝi iel presiĝis dufoje.

Do, resume, la libro ne estas tute malbona, sed mi ne rekomendas ĝin, kaj surprizas min ke mi iel sukcesis finlegi ĝin.

Mi donas 2 stelojn ĉefe pro la esperanta versio kaj ne nepre pro la rakonto mem. Mi aĉetis ĉi tiun libron dum franca kongreso pro kaprico ĉar ĝi estas belaspekta. Tamen post kiam mi legis ĝin mi jam bedaŭris. Estas vere domaĝe ĉar devus esti multe da laboro traduki kaj prepari la esperantan version de la libro, sed fine estas tro da tajperaroj kaj strangaj francecaj tradukeroj kiuj malhelpas la legadon. Jam la titolo ŝajnas al mi laŭvorta traduko de la franca titolo kiu ne vere havas sencon en esperanto. En esperanto ne eblas distingi inter «tous les super-héros» kaj «tous super-héros» sen aldoni verbon, do «ĉiuj super herooj» ŝajnas kvazaŭ ĝi estos listo de ĉiuj konataj superherooj, kaj ne ke ĉiuj estas superherooj. Mi kopiis la priskribon sur la dorso al BookWyrm kaj vi povas vidi ke ĝi estas plena je tajperaroj. Estas frazo kiu ne finiĝas, «sniaj», «fultbalan» etc. Estas multaj similaj strangaj tajperaroj en la teksto ene de la libro. Ekzemple estas unu persono kiu kelkfoje nomiĝas «Ŭalid» kaj kelkfoje «Walid». En unu parolveziko iu diras «Ha, amuze! li simias al mia kuzo Romin». Mi supozas ke tio devus esti similas. Bone, tio estas nur eta eraro, sed ĝuste en tiu okazo la rezulta vorto estas iom ofenda.

Mi ankaŭ ne vere scias kiujn homojn la libro celas. Mi supozas ke la originalo estas por instrui la gravecon de egaleco kaj solidareco al infanoj. Tamen la traduko kaj la rakonto mem estas tiel francaj ke mi ne vere certas ĉu alilandano povus kompreni ĝin. Do kial traduki ĝin al la internacia lingvo? Ĉu ĝi estas por francaj infanoj kiuj denaske parolas esperanton? Kiom da ili ekzistas? Aŭ ĉu la vera celo simple estas produkti belaspektan libron por havi sur budoj kaj montri al neesperantistoj sen atendi ke iu iam legos ĝin? Eble se tio estas la sola celo ĝi ja estas sukceso.

Mi mendis ĉi tiun libron ĉar mi aŭskultis la venkintan novelon ĉe la podkasto de Bobelarto kaj ĝi tiom plaĉis al mi ke mi volis legi la aliajn rakontojn. Kiam mi unue aŭdis pri la konkurso de INK mi devas diri ke la elektita temo pri kovimo ne multe inspiris min. La pandemio estas en la tro proksima historio aŭ vere ankoraŭ okazas, kaj ĝi estas deprima temo kun pensoj pri malsano kaj morto. Mi jam aŭdis sufiĉe pri ĝi dum la lastaj jaroj kaj preferus legi pri alia temo. Eble post jardeko la libro estos interesa kiel historia atesto pri la spertoj de individuaj esperantistoj de la epoko, sed ĝuste nun estas tro frue laŭ mi.

Mi pensas ke la gajninta rakonto de Jorge Rafael Nogueras estis plaĉa ĝuste ĉar ĝi evitis la evidentajn kaj malfeliĉajn flankojn de la temo kaj anstataŭe estas ĉarma rakonto pri amo kun amuza surprizo je la fino. Ĝi verŝajne estas la plej fikcieca novelo en la libro. Kelkaj aliaj noveloj ŝajnas tro faktaj kaj estas kiel raporto pri malfeliĉaj okazaĵoj anstataŭ verko de fikcio.

Tamen mi ekzemple ŝatis la rakonton de James Bridge pri la sekreta recepto. Ankaŭ ĝi ja parolas pri morto, sed ne rekte. Anstataŭe estas multe pli homa rakonto kun emocioj post ies morto, kaj tiel estas pli facile kunsenti kun la roluloj kaj la rakonto lasas pli fortan impreson.

Eble la libro estas ĉefe utila por kolekti la novelojn de la konkurso por tiuj kiuj interesiĝas pri la rezultoj. Kaj verŝajne la eblo havi sian verkaĵon en presita libro estas bona instigilo por konvinki pli da homoj partopreni en la konkurso kaj tiel instigi pli da verkado en esperanto. Do tiusence ĝi estas sukcesa libro. Tamen kiel sendependa verko por homoj kiuj ne sekvis la konkurson, mi opinias ke la kvalito de la noveloj estas tro diversa, kaj la suma rezulto ne estas sufiĉe interesa libro por la legantoj, malgraŭ la kelkaj juvelaj verkoj en ĝi.